ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับการบัญชีบริหาร

การบัญชีบริหาร (Managerial Accounting)

          โดยส่วนใหญ่แล้ว องค์ประกอบที่สำคัญของการบัญชีบริหารจะประกอบไปด้วย

·       การวิเคราะห์งบการเงิน (Financial Analysis)  เป็นการดูความสัมพันธ์ของข้อมูลในงบการเงิน เพื่อสะท้อนให้เห็นสภาพ และสามารถนำมาพยากรณ์ธุรกิจ โดยการใช้เครื่องมือการวิเคราะห์แนวดิ่ง (Common-size Analysis)  การวิเคราะห์แนวโน้ม (Trend Analysis) และการวิเคราะห์อัตราส่วนทางการเงิน (Financial Ratio Analysis)  ซึ่งเครื่องมือดังกล่าวนี้สามารถนำไปใช้ในการบริหารการเงินได้ในปัจจุบัน

·       การวิเคราะห์ต้นทุน (Cost Analysis)  เป็นการนำข้อมูลด้านต้นทุนมาวิเคราะห์ เพื่อนำไปบริหารจัดการทั้งการวางแผน การตัดสินใจ และการควบคุมการดำเนินธุรกิจให้บรรลุเป้าหมาย ที่ในปัจจุบันมีการพัฒนาแนวคิดนี้ไปสู่ การบริหารต้นทุน (Cost Management) อันเป็นจุดมุ่งเน้นของการบัญชีบริหารสมัยใหม่

การวิเคราะห์งบการเงิน

          เป็นกระบวนการค้นหาข้อเท็จจริง เกี่ยวกับฐานะการเงินและผลการดำเนินงานของกิจการ จากงบการเงิน พร้อมหาข้อเท็จจริงมาประกอบการตัดสินใจต่อไป

วัตถุประสงค์ของการวิเคราะห์งบการเงิน

·       เพื่อทราบฐานะการเงินและผลการดำเนินงานของกิจการ

·       เพื่อทราบจุดแข็งและจุดอ่อนในการดำเนินงาน

·       เพื่อชี้ปัญหาทางการเงิน การดำเนินงานและแนวโน้มในอนาคตของกิจการ

ขั้นตอนการวิเคราะห์งบการเงิน

1.       กำหนดเป้าหมายการวิเคราะห์ให้ชัดเจน  ว่าจะวิเคราะห์ในฐานะอะไร ต้องการอะไรจากการวิเคราะห์ และจะนำผลการวิเคราะห์ไปใช้อย่างไร

2.      รวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานและฐานะการเงินของกิจการที่ต้องการวิเคราะห์

3.      นำข้อมูลต่างๆ ที่รวบรวมมาจัดให้อยู่ในรูปแบบเดียวกันเพื่อประโยชน์ในการเปรียบเทียบ

4.      เลือกวิธีการและเครื่องมือที่ใช้ในการวิเคราะห์ให้เหมาะสมกับเป้าหมายที่ต้องการจากการวิเคราะห์

การวิเคราะห์เปรียบเทียบ

          เพื่อให้ทราบถึงสภาพของกิจการ จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการเปรียบเทียบข้อมูลที่เกิดขึ้นเพื่อหาการเปลี่ยนแปลงและจุดที่ทำให้ทราบถึงสาเหตุที่ทำให้สภาพของกิจการเป็นอยู่ในปัจจุบัน และเพื่อใช้ในการพยากรณ์ธุรกิจของกิจการต่อไปในอนาคต  โดยจะต้องเปรียบเทียบข้อมูลที่เกี่ยวข้องดังนี้

·       ข้อมูลของกิจการในอดีต  มาจากงบการเงินของกิจการอย่างน้อย 2 งวดบัญชี ได้แก่ งวดปัจจุบันและอดีต เพื่อทราบการเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลง และหาสาเหตุประกอบ

·       ข้อมูลคู่แข่งในอุตสาหกรรม  เป็นการหาข้อมูลจากภายนอกของกิจการ อาจได้มาจากข้อมูลตลาดหลักทรัพย์  หรือสอบถามผู้เกี่ยวข้อง เพื่อทำการเปรียบเทียบ

·       ข้อมูลมาตรฐานอุตสาหกรรม  เป็นการหาข้อมูลจากภายนอกกิจการ อาจมาจากหน่วยงานราชการที่อ้างอิงได้  และข้อมูลข่าวสารทั่วไป  เพื่อเปรียบเทียบกิจการกับภาพรวมธุรกิจ

·       ทั้งนี้ในการเปรียบเทียบต่างๆ หากกิจการมีฤดูกาลเข้ามาเกี่ยวข้อง ควรมีการเปรียบเทียบตามช่วงฤดูกาลประกอบด้วย

การวิเคราะห์แนวโน้ม  (Trend Analysis) 

เป็นการวิเคราะห์หาความสัมพันธ์เพื่อดูการเปลี่ยนแปลงรายการในงบการเงินที่ต่างช่วงเวลากัน  มีองค์ประกอบที่ใช้ดังนี้

·       จัดทำจากงบการเงินอย่างน้อย 2 งวด

·       หาจำนวนเงินที่เปลี่ยนแปลงเพิ่ม (ลด) ของแต่ละรายการของ 2 งวด

·       หาอัตราการเปลี่ยนแปลงที่เพิ่มหรือลดลง โดย

อัตราการเปลี่ยนแปลง = (จำนวนเงินในปีปัจจุบัน – จำนวนเงินปีก่อนหรือปีฐาน) x 100

จำนวนเงินปีก่อนหรือปีฐาน

          ข้อมูลที่ได้จากการวิเคราะห์แนวโน้ม จะทำให้ทราบถึงการเปลี่ยนแปลงเพื่อวิเคราะห์หาปัจจัยที่มีผลกระทบต่อการทำกำไรหรือฐานะการเงิน หรือเพื่อค้นหาสาเหตุต่อไป เช่น ร้อยละต้นทุนสินค้าที่เพิ่ม หรือร้อยละของหนี้สินระยะยาวที่เพิ่มขึ้น เป็นต้น

การวิเคราะห์แนวดิ่ง (Common – Size Analysis)

          เป็นการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของรายการต่างๆ ในงบการเงินเดียวกันในรูปแบบตัวเลขที่เป็นร้อยละซึ่งจะต้องมีวิธีการดำเนินการที่เกี่ยวข้องดังนี้

·       งบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ  ให้ทำการกำหนดค่าขายเป็น 100% โดยรายการอื่นในงบกำไรขาดทุนให้เป็นสัดส่วนที่เทียบกับค่าขายหรือรายได้รวม

·       งบแสดงฐานะการเงิน  ให้กำหนดสินทรัพย์หรือหนี้สินและทุนรวม เป็น 100% โดยรายการอื่นในงบดุลให้เป็นสัดส่วนที่เทียบกับสินทรัพย์หรือหนี้สินและทุน

ข้อมูลที่ได้อาจจะเป็นการวิเคราะห์เปรียบเทียบข้อมูลของกิจการที่มีทั้งขนาดและรูปแบบของกิจการที่ต่างกันในงวดเวลาที่ต้องการเปรียบเทียบข้อมูลนั้นๆ

การวิเคราะห์อัตราส่วนทางการเงิน (Financial Ratio Analysis)

          เป็นการวิเคราะห์หาความสัมพันธ์ของรายการในงบการเงินในงวดบัญชีเดียวกัน โดยตัวเลขหนึ่งเป็นตัวตั้ง อีกตัวหนึ่งเป็นตัวหาร  แสดงเป็นอัตราส่วน และสามารถนำไปใช้วิเคราะห์ตามวัตถุประสงค์ของผู้ใช้ข้อมูล โดยพื้นฐานควรจะต้องวิเคราะห์เป็น 4 ส่วน ดังนี้

1.       อัตราส่วนสภาพคล่อง (Liquidity Ratio)  ใช้ในการวัดสภาพคล่องของเงินสดในระยะสั้น

2.      อัตราส่วนความสามารถทำกำไร (Profitability Ratio)  ใช้ในการวัดความสามารถในการหารายได้และการควบคุมค่าใช้จ่ายของกิจการ

3.      อัตราส่วนวัดประสิทธิภาพ (Efficiency Ratio)  ใช้วัดความสามารในการใช้สินทรัพย์ในการดำเนินธุรกิจ

4.      อัตราส่วนวัดความสามารถในการชำระหนี้ (Solvency Ratio)  ใช้วัดความเสี่ยงที่เกิดจากการใช้หนี้สิน อัตราส่วนนี้เจ้าหนี้  ธนาคาร และผู้ให้กู้ จะใช้ในการประเมินความเสี่ยงจากการได้รับชำระเงินของกิจการ

อัตราส่วนสภาพคล่อง (Liquidity Ratio)  ประกอบด้วย 2 อัตราส่วนที่สำคัญ ดังนี้

1.       อัตราส่วนทุนหมุนเวียน (Current Ratio) 

อัตราส่วนทุนหมุนเวียน                 =          สินทรัพย์หมุนเวียน               (เท่า)

                        หนี้สินหมุนเวียน

          อัตราส่วนนี้ทำให้ทราบว่ากิจการมีสินทรัพย์ที่เปลี่ยนเป็นเงินสดได้กี่เท่าของหนี้สินที่จะต้องชำระภายใน 1 ปี   ถ้าอัตราส่วนนี้สูง แสดงว่ามีสภาพคล่องสูงและมีความสามารถชำระหนี้ระยะสั้นได้ดี (ควรมากกว่า 1 เท่า และยิ่งสูงยิ่งดี)

2.      อัตราส่วนทุนหมุนเวียนเร็ว  (Quick Ratio)

อัตราส่วนทุนหมุนเวียนเร็ว

= สินทรัพย์หมุนเวียน – สินค้าคงเหลือ – สินทรัพย์หมุนเวียนอื่น   (เท่า)

                                           หนี้สินหมุนเวียน

          อัตราส่วนนี้แสดงว่ากิจการมีสินทรัพย์หมุนเวียนที่สามารเปลี่ยนเป็นเงินสดได้เร็ว ได้แก่ เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด เงินลงทุนระยะสั้นและลูกหนี้การค้า  เป็นกี่เท่าของหนี้สินหมุนเวียน  ถ้าอัตราส่วนนี้สูง แสดงว่ามีสภาพคล่องสูง และมีความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้นได้ดี (ควรมากกว่า 1 เท่า และยิ่งสูงยิ่งดี)

อัตราส่วนความสามารถในการทำกำไร (Profitability Ratio) เป็นอัตราส่วนที่สะท้อนการบริหารโดยรวมของกิจการ ประกอบด้วย 5 อัตราส่วน ดังนี้

1.       อัตราส่วนกำไรสุทธิ (Net Profit) 

อัตราส่วนกำไรสุทธิ  =        กำไรสุทธิ  x 100         (ร้อยละ)

                                  รายได้สุทธิ(ขาย)

     อัตราส่วนนี้แสดงว่ากิจการมีกำไรสุทธิหลังหักภาษีเป็นกี่ % ของยอดขาย ถ้าอัตราส่วนนี้สูงแสดงถึงกิจการมีความสามารถในการหารายได้และควบคุมค่าใช้จ่ายที่ดี  (ยิ่งสูงยิ่งดี)

2.      อัตราส่วนกำไรขั้นต้น (Gross Profit)

อัตราส่วนกำไรขั้นต้น         =        กำไรขั้นต้น  x 100       (ร้อยละ)

 รายได้สุทธิ(ขาย)

          อัตราส่วนนี้ แสดงว่ากิจการมีกำไรขั้นต้นเป็นกี่ % ของยอดขาย ถ้าอัตราส่วนนี้สูงแสดงว่ากิจการมีความสามารถในการควบคุมต้นทุนสินค้าที่ดี และมีโอกาสในการทำกำไรสุทธิดี (ยิ่งสูงยิ่งดี)

3.      อัตราส่วนผลตอบแทนต่อสินทรัพย์  (Return on Asset – ROA)

อัตราส่วนผลตอบแทนต่อสินทรัพย์  =         กำไรสุทธิ  x 100         (ร้อยละ)

                                                      สินทรัพย์ทั้งสิ้น

     อัตราส่วนนี้แสดงถึงประสิทธิภาพในการใช้สินทรัพย์ทั้งหมดของกิจการในการดำเนินงานว่าสามารถทำกำไรเท่าใด ถ้าอัตราส่วนนี้สูงแสดงว่ากิจการได้ใช้เงินลงทุนไปในสินทรัพย์อย่างมีประสิทธิภาพ

4.      อัตราผลตอบแทนต่อทุน (Return on Equity – ROE)

อัตราผลตอบแทนต่อทุน  =  กำไรสุทธิ  x 100         (ร้อยละ)

                                  ส่วนของเจ้าของ

          อัตราส่วนนี้แสดงว่าเงินทุนที่เจ้าของหรือผู้ถือหุ้นนำมาลงทุน สามารถทำกำไรได้เท่าใดเป็นกี่ % ของส่วนของเจ้าของ  ถ้าอัตราส่วนนี้สูง จะทำให้ผู้ลงทุนเกิดความเชื่อมั่นและพึงพอใจ

5.      อัตราส่วนกำไรต่อหุ้น (Earning Per Share – EPS)

อัตราส่วนกำไรต่อหุ้น  =               กำไรสุทธิ                            (บาท)

จำนวนหุ้นสามัญที่ออกจำหน่าย

          เป็นอัตราส่วนที่ผู้ลงทุนประเมินผลกำไรต่อหุ้น และผู้บริหารนำไปพิจารณาจ่ายเงินปันผล

อัตราส่วนวัดประสิทธิภาพ (Efficiency Ratio)  เป็นอัตราส่วนที่แสดงถึงประสิทธิภาพในการดำเนินงานโดยใช้สินทรัพย์ต่างๆ บรรลุเป้าหมายในการบริหารหรือไม่  ประกอบด้วย 5 อัตราส่วน ดังนี้

1.       อัตราส่วนหมุนเวียนลูกหนี้  (Receivable Turnover)

อัตราส่วนหมุนเวียนลูกหนี้  =         ยอดขายสุทธิ    (รอบ)

ลูกหนี้การค้า

          อัตราส่วนนี้ทำให้ทราบว่าใน 1 รอบระยะเวลาบัญชี  กิจการมีการเรียกเก็บเงินจากลูกหนี้กี่รอบ หรือกี่ครั้ง ถ้าอัตราส่วนนี้สูง แสดงว่า มีการบริหารลูกหนี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถเปลี่ยนลูกหนี้เป็นเงินสดได้เร็ว ซึ่งทำให้มีสภาพคล่องที่ดี (ยิ่งสูงยิ่งดี)

2.      ระยะเวลาการเก็บหนี้  =              365                         (วัน)

                 อัตราส่วนการหมุนเวียนลูกหนี้

          อัตราส่วนนี้ทำให้ทราบว่าโดยเฉลี่ยแล้วลูกหนี้ของกิจการใช้ระยะเวลาเก็บหนี้กี่วัน  ถ้าอัตราส่วนนี้สูงจะต้องมีการทบทวนเงื่อนไขการให้สินเชื่อและการติดตามลูกหนี้ เนื่องจากทำให้เสี่ยงต่อการดำเนินงาน และถือว่าไม่มีประสิทธิภาพในการบริหารจัดการลูกหนี้  (จำนวนวันยิ่งต่ำยิ่งดี)

3.      อัตราหมุนเวียนสินค้าคงเหลือ (Inventory Turnover)

อัตราหมุนเวียนสินค้าคงเหลือ         =        ต้นทุนขาย       (รอบ)

                  สินค้าคงเหลือ

          อัตราส่วนนี้แสดงให้ทราบว่าใน 1 รอบบัญชี กิจการขายสินค้าได้กี่รอบ  ถ้าอัตราส่วนนี้สูงแสดงว่าสินค้าของกิจการสามารถขายได้เร็ว  สะท้อนให้เห็นว่ามีการบริหารจัดการสินค้าคงคลังที่ดี และการบริหารการขายดี (ยิ่งสูงยิ่งดี)

4.      ระยะเวลาการหมุนสินค้าคงเหลือ

ระยะเวลาการหมุนสินค้าคงเหลือ  =       365                   (วัน)

อัตราหมุนเวียนสินค้า

อัตราส่วนนี้แสดงให้ทราบว่าโดยเฉลี่ยแล้ว สินค้าที่จัดหามา ใช้เวลาในการขายกี่วัน  ถ้าอัตราส่วนนี้ต่ำแสดงว่า มีความสามารถในการขายสินค้าเพื่อเปลี่ยนเป็นรายได้ได้เร็ว สะท้อนให้เห็นว่ามีการบริหารการขายที่ดี ทำให้เงินลงทุนไม่จมไปในสินค้าคงเหลือมาก (ยิ่งต่ำยิ่งดี)

5.      อัตราส่วนการหมุนเวียนของสินทรัพย์ถาวร (Fixed Asset Turnover)

อัตราส่วนการหมุนเวียนของสินทรัพย์ถาวร  =         รายได้รวม       (เท่า)

              สินทรัพย์ถาวรสุทธิ

          อัตราส่วนนี้แสดงว่า สินทรัพย์ถาวรทั้งสิ้น ที่ลงทุนไปทุก 1 บาท สามารถสร้างรายได้เท่ากับเท่าใด (ควรมากกว่าหรือเท่ากับ1 เท่า และยิ่งสูงยิ่งดี)

อัตราส่วนวัดความสามารถในการชำระหนี้ (Solvency Ratio)  แสดงถึงความเสี่ยงของเจ้าหนี้ในการให้กู้ยืมเงินและส่วนของเจ้าของในการก่อหนี้ของกิจการ ประกอบด้วย 3 อัตราส่วนที่สำคัญ ดังนี้

1.       อัตราส่วนหนี้สินต่อส่วนของเจ้าของ (Debt to Equity Ratio – D/E Ratio)

อัตราส่วนหนี้สินต่อส่วนของเจ้าของ  =        หนี้สินรวม       (เท่า)

  ส่วนของเจ้าของ

          อัตราส่วนนี้ทำให้ทราบว่ากิจการมีหนี้สินทั้งสิ้นเป็นกี่เท่าของส่วนของเจ้าของ สะท้อนถึงโครงสร้างเงินทุนของกิจการ  ถ้าอัตราส่วนนี้สูงแสดงว่ากิจการจัดหาทุนส่วนใหญ่จากการก่อหนี้ ซึ่งทำให้เจ้าหนี้อาจมีความเสี่ยงในการให้กู้ยืมอีก  (ยิ่งต่ำยิ่งดี)

2.      อัตราส่วนหนี้สินต่อสินทรัพย์  (Debt to Total Asset Ratio)

อัตราส่วนหนี้สินต่อสินทรัพย์ =        หนี้สินรวม       (เท่า)

    สินทรัพย์รวม

          อัตราส่วนนี้ทำให้ทราบว่ากิจการมีหนี้สินทั้งสิ้นเป็นกี่เท่าของสินทรัพย์รวม  สะท้อนให้เห็นโครงสร้างการจัดการสินทรัพย์มาจากการกู้ยืม  ถ้าอัตราส่วนนี้ต่ำแสดงว่าเจ้าหนี้สามารถได้รับการชำระหนี้เมื่อครบกำหนดได้ และมีความเสี่ยงในการให้กู้ยืมต่ำ (ยิ่งต่ำยิ่งดี)

3.      อัตราส่วนความสามารถในการจ่ายดอกเบี้ย   (Times Interest Earned Ratio)

อัตราส่วนความสามารถในการจ่ายดอกเบี้ย  =         กำไรก่อนดอกเบี้ย        (เท่า)

                                                                 ดอกเบี้ยจ่าย

      อัตราส่วนนี้ทำให้ทราบว่าใน 1 รอบระยะเวลาบัญชี  กิจการมีกำไรขากการดำเนินงานเป็นกี่เท่าของดอกเบี้ยจ่าย  ถ้าอัตราส่วนนี้สูงแสดงว่ากิจการมีกำไรจากการดำเนินงานพอที่จะจ่ายชำระดอกเบี้ยที่เกิดจากการก่อหนี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ 

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับการบัญชีการเงิน

ต่อเนื่องจากบทความที่แล้วที่ได้กล่าวถึง ความหมายของการบัญชี วัตถุประสงค์ของการจัดทำบัญชี และรูปแบบของข้อมูลทางบัญชี  คราวนี้จะนำเสนอเกี่ยวกับ การบัญชีการเงิน ดังนี้

การบัญชีการเงิน (Financial Accounting) 

          มีหลักเกณฑ์ในการจัดทำบัญชี ดังนี้

1.       การบัญชีการเงิน ใช้สำหรับบุคคลหลายฝ่าย มีวัตถุประสงค์ที่ต่างกัน ดังนั้นต้องจัดทำภายใต้หลักการบัญชีที่ยอมรับทั่วไป (Generally Accepted Accounting Principles : GAAP) และเป็นไปตามกฎหมาย

2.      ใช้หลักการตามมาตรฐานการบัญชี (Accounting Standards) และมาตรฐานการรายงานทางการเงิน (Financial Reporting Standards) ในการจัดทำบัญชีและการนำเสนอรายงานการเงิน

3.      จัดทำบัญชีและนำเสนอรายงานทางการเงินตาม กรอบของ แม่บทการบัญชี (Accounting Framework) โดยมีหลักเกณฑ์พื้นฐาน ได้แก่

·       การดำรงอยู่  ถือว่ากิจการมีการดำเนินกิจการอยู่อย่างต่อเนื่อง

·       เกณฑ์คงค้าง  เป็นการรับรู้รายได้และค่าใช้จ่ายทันที โดยไม่คำนึงถึงเงินสด

·       จัดทำโดยถูกต้องตามควรและทันเวลา

ความหมายของงบการเงิน

          เป็นรายงานทางการเงิน (Financial Statement)  นำเสนอฐานะการเงินและผลการดำเนินงานของกิจการอย่างมีแบบแผน  โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ข้อมูลเกี่ยวกับฐานะการเงิน ผลการดำเนินงาน และกระแสเงินสดของกิจการ  มีงวดบัญชี หรือ ความถี่ในการรายงาน ที่นำเสนองบการเงินอาจเป็น 1 เดือน ไตรมาส ครึ่งปี หรือ 1 ปี

องค์ประกอบของงบการเงินฉบับสมบูรณ์

          งบการเงินฉบับสมบูรณ์ ต้องประกอบไปด้วย รายงานทางการเงินที่เกี่ยวข้องดังนี้

1.       งบแสดงฐานะการเงิน (Statement of Financial Position)  แสดงถึงฐานะการเงิน ณ วันสิ้นงวด ว่ากิจการมีขนาดเท่าใด ประกอบด้วย สินทรัพย์ หนี้สิน และทุน  (เดิมเรียกว่า งบดุล)

2.      งบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ (Statement of Comprehensive Income)  แสดงถึงผลการดำเนินงานประจำงวด ประกอบด้วย รายได้ ค่าใช้จ่าย ผลกำไรหรือขาดทุนสำหรับงวด  รวมถึงรายการกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จอื่น ซึ่งไม่ได้รับรู้เป็นกำไรขาดทุนสำหรับงวด  อาทิเช่น  การตั้งราคาสินทรัพย์เพิ่มขึ้นจากราคายุติธรรม  การประมาณการราคาหุ้นที่กิจการซื้อขายในราคายุติธรรม ณ ช่วงเวลาสิ้นงวด เป็นต้น

3.      งบแสดงการเปลี่ยนแปลงส่วนของเจ้าของ (Statement of Change in Owner’s Equity) เป็นงบที่แสดงถึงการเคลื่อนไหวในส่วนได้เสียของผู้ถือหุ้นของกิจการ สำหรับงวด ให้ทราบว่าผู้ถือหุ้นนำเงินมาลงทุนเท่าใด ได้รับผลตอบแทน และมีกำไรเหลือเท่าใด

4.      งบกระแสเงินสด (Statement of Cash Flow) แสดงการเคลื่อนไหวของเงินสดของกิจการประจำงวด ว่ามีการรับและจ่ายเงินสดในกิจกรรมใด จำนวนเท่าใด

5.      หมายเหตุประกอบงบการเงิน เป็นคำอธิบายเกี่ยวกับรายละเอียดของตัวเลขในงบการเงิน เช่น นโยบายการบัญชีที่ใช้  และข้อมูลที่เกี่ยวข้องที่ไม่เป็นตัวเงิน เป็นต้น

กระบวนการจัดทำบัญชี

          เมื่อเกิดรายการค้าเกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นรายการรับ จ่ายเงิน หรือรายการซื้อ ขายสินค้า กิจการต้องมีการจัดเก็บรวบรวมหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับรายการค้านั้นๆ  อาทิเช่น ใบเสร็จรับเงิน ใบส่งของ ใบกำกับภาษี ฯลฯ จากนั้นนำเอาเอกสารหลักฐานดังกล่าว ไปลงบันทึกในสมุดรายวันขั้นต้น แล้วแต่ประเภทของกิจการอาจจะเป็น สมุดเงินสด หรือสมุดรายวันเฉพาะ (สมุดรายวันซื้อ, สมุดรายวันขาย, สมุดรายวันทั่วไป เป็นต้น)  จากนั้นนำรายการต่างๆ มาจัดทำการบันทึกในสมุดบัญชีแยกประเภท 5 หมวด ตามหลักการบัญชีที่รับรองทั่วไป ได้แก่ หมวดสินทรัพย์ หนี้สิน ทุน รายได้ และค่าใช้จ่าย ให้ถูกต้องตามแต่ละประเภท  จากนั้นจึงทำการรวบรวมหมวดบัญชีต่างๆ เข้าสู่การจัดทำงบทดลอง งบกำไรขาดทุน และงบดุลต่อไป โดยทั้งนี้การจัดทำรายการบัญชีต่างๆ ต้องจัดทำให้ถูกต้องตามมาตรฐานการบัญชีที่รับรองทั่วไปด้วย

ประเภทของการรายการทางบัญชี ประกอบด้วย 5 ประเภท ดังนี้

1.       สินทรัพย์ (Asset) หมายถึง  ทรัพยากรที่อยู่ในความควบคุมของกิจการ ซึ่งเป็นผลที่เกิดขึ้นในอดีต  และกิจการคาดว่าจะได้รับประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในอนาคต ประกอบไปด้วย

1.1.     สินทรัพย์หมุนเวียน (Current Asset) เป็นสินทรัพย์ที่ก่อให้เกิดประโยชน์ในอนาคตภายใน 1 ปี ได้แก่

·       เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด

·       ลูกหนี้การค้าและตั๋วเงินรับ

·       เงินลงทุนระยะสั้น

·       เงินให้กู้ยืมระยะสั้น

·       สินค้าคงเหลือ

·       ค่าใช้จ่ายจ่ายล่วงหน้า

1.2.    สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน (Non Current Asset) เป็นสินทรัพย์ที่ก่อให้เกิดประโยชน์ในอนาคตมากกว่า 1 ปี และเป็นสินทรัพย์อื่นใดที่ไม่เป็นสินทรัพย์หมุนเวียน ได้แก่

·       เงินลงทุนระยะยาวและเงินลงทุนกิจการในเครือ

·       เงินให้กู้ยืมระยะยาว

·       อสังหาริมทรัพย์เพื่อการลงทุน (Investment property) เช่นการนำเอาอาคารและที่ดินไปให้เช่า

·       ที่ดิน อาคารและอุปกรณ์ (Property Plant and Equipment) เป็นสินทรัพย์ที่มีตัวตน ใช้ในการดำเนินงานก่อให้เกิดประโยชน์เกิน 1 ปี จะหมดประโยชน์โดยการคิดค่าเสื่อมราคา ตามอายุการใช้งานที่กำหนดในนโยบายบัญชีของกิจการ

·       สินทรัพย์อื่น ได้แก่ สินทรัพย์ไม่มีตัวตน เช่น ลิขสิทธิ์ สัมปทาน เฟรนไชนส์

2.      หนี้สิน (Liabilities)  หมายถึง ภาระผูกพันในปัจจุบันของกิจการ ซึ่งเป็นผลจากการดำเนินงานในอดีต โดยจะชำระสินทรัพย์ในอนาคต ประกอบด้วย

2.1.    หนี้สินหมุนเวียน (Current Liabilities) เป็นภาระผูกพันที่ต้องชำระภายใน 1 ปี ได้แก่

·       เงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร

·       เจ้าหนี้การค้า ค่าใช้จ่ายค้างจ่าย

·       หนี้ที่ครบกำหนดชำระในปีถัดไป

2.2.   หนี้สินไม่หมุนเวียน (Non Current Liabilities)  เป็นภาระผูกพันที่กิจการต้องชำระเกิน 1 ปี ได้แก่

·       หุ้นกู้ เงินกู้ระยะยาว

·       หนี้สินอื่น เช่น หนี้สินประมาณจากการให้ประกันสินค้าแก่ลูกค้า

3.      ส่วนของเจ้าของ (Owner’s Equity)  หมายถึง ส่วนได้เสียคงเหลือในสินทรัพย์ของกิจการ หลังจากหักหนี้สินออกแล้ว ในกรณีที่เป็นบริษัทจำกัด จะมีโครงสร้างของส่วนของเจ้าของ ดังนี้

·       ทุนเรือนหุ้น (Capital Stock)  เป็นทุนจดทะเบียนที่เรียกชำระแล้ว

·       ส่วนเกิน (ส่วนต่ำ) มูลค่าหุ้น (Premium or discount on share capital)  เป็นส่วนเกินหรือส่วนที่ต่ำกว่ามูลค่าจากการจำหน่ายหุ้นราคาที่ตราไว้ให้แสดงเป็นแยกของหุ้นแต่ละชนิด (หุ้นสามัญ, หุ้นบุริมสิทธิ์)

·       กำไรสะสม (Retained earnings) เป็นกำไรที่ได้จากการดำเนินงานสะสม ตั้งแต่ต้นจนถึงปัจจุบัน หักด้วยเงินปันผลที่จ่ายออกไป (เงินปันผลจะจ่ายได้ตามกฎหมาย ต้องมีกำไรสะสม)

·       องค์ประกอบอื่นของส่วนผู้ถือหุ้น (Other components of equity)

4.      รายได้ (Revenue)  หมายถึง รายได้ที่เกิดจากการดำเนินกิจกรรมตามปกติของกิจการ และรายการกำไร ซึ่งแสดงถึงการเพิ่มขึ้นของประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในรอบระยะเวลาบัญชี ที่ส่งผลให้ส่วนของเจ้าของเพิ่มขึ้น ประกอบไปด้วย

·       รายได้จากการดำเนินงาน  เป็นรายได้หลักของกิจการ เช่น ค่าขายสินค้า

·       รายได้อื่น เป็นผลพลอยได้อื่นจากการดำเนินกิจการ เช่น ดอกเบี้ยรับ กำไรจากการขายสินทรัพย์ เป็นต้น

5.      ค่าใช้จ่าย (Expenses)  หมายถึง ค่าใช้จ่ายที่เกิดจากการดำเนินกิจกรรมตามปกติของกิจการ และรายการขาดทุน เป็นการแสดงรายการลดลงของประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในรอบระยะเวลาบัญชี อันจะส่งผลให้ส่วนของเจ้าของลดลง ค่าใช้จ่ายประกอบไปด้วย

·       ต้นทุนสินค้าที่ขาย/การให้บริการ

·       ค่าใช้จ่ายดำเนินงาน  สามารถแยกเป็น

·       ค่าใช้จ่ายทางการตลาด  เช่น เงินเดือนฝ่ายการตลาด ค่าส่งเสริมการขาย

·       ค่าใช้จ่ายบริหาร เช่น ค่าเงินเดือน ค่าสาธารณูปโภค ค่าเสื่อมราคา เป็นต้น

·       ค่าใช้จ่ายอื่น เช่น ขาดทุนจากการขายสินทรัพย์

·       ต้นทุนทางการเงิน เช่น ดอกเบี้ยจ่าย และค่าธรรมเนียมธนาคาร

ความสัมพันธ์ของรายการบัญชี

          สามารถอธิบายได้ตามสมการบัญชี ดังนี้

สินทรัพย์ = หนิ้สิน + ส่วนของเจ้าของ

รายได้ – ค่าใช้จ่าย = กำไร

สินทรัพย์ = หนี้สิน + ส่วนของเจ้าของ + กำไร

การจัดทำงบการเงิน มีขั้นตอนดังนี้

1.       จัดทำงบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ  ซึ่งประกอบด้วย

·       รายได้ ได้แก่ รายได้จากการดำเนินงาน รายได้อื่น

·       ค่าใช้จ่าย  ได้แก่  ต้นทุนขาย และค่าใช้จ่ายในการดำเนินงาน

·       กำไร(ขาดทุน) ระหว่างงวด  คำนวณได้จาก รายได้รวม – ค่าใช้จ่ายรวม

 2.      งบแสดงฐานะการเงิน  ประกอบด้วย

·       สินทรัพย์  ได้แก่ สินทรัพย์หมุนเวียน และสินทรัพย์ไม่หมุนเวียน

·       หนี้สิน  ได้แก่ หนี้สินหมุนเวียน และหนี้สินไม่หมุนเวียน

·       ทุน  ได้แก่  ทุนเริ่มต้น + กำไรสะสมยกมา + กำไรระหว่างงวด

3.      งบกระแสดเงินสด  แสดงเฉพาะรายการที่เกี่ยวกับการรับและจ่ายจากเงินสด จัดทำจากงบกำไรขาดทุนและงบแสดงฐานะการเงิน ประกอบด้วยกิจกรรม 3 กิจกรรมในการดำเนินงาน ดังนี้

·       กิจกรรมจากการดำเนินงาน

·       กิจกรรมจากการลงทุน

·       กิจกรรมจากการจัดหาเงิน

4.      หมายเหตุประกอบงบการเงิน  เป็นการให้ข้อมูลเพิ่มเติมในงบการเงิน ดังนี้

·       การบอกถึง นโยบายการบัญชีที่สำคัญ  เช่น วิธีการตีราคาสินค้าคงเหลือ (FIFO, Average)  วิธีการคิดค่าเสื่อมราคาอุปกรณ์ (วิธีเส้นตรง, วิธีลดลงทุกปี เป็นต้น)

·       ภาระผูกพันต่างๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับกิจการ

·       รายการระหว่างกิจการที่เกี่ยวข้องกัน

·       รายการที่คาดว่าจะเกิดขึ้น

·       รายการหลังวันที่ในงบดุล

การอ่านและวิเคราะห์งบการเงินเบื้องต้น

1.       การอ่านงบแสดงฐานะการเงิน

·       สินทรัพย์เพิ่มแสดงว่ากิจการขยายตัว

·       สินทรัพย์หมุนเวียนมีมากแสดงว่ามีสภาพคล่อง

·       หนี้สินมากกว่าส่วนทุนแสดงว่ามีความเสี่ยง

·       หนี้สินหมุนเวียนมากแสดงว่ามีภาระที่จะครบกำหนดในงวดบัญชี แต่หากเทียบกับสินทรัพย์หมุนเวียน ถ้ามีสินทรัพย์มากกว่า ยังถือว่ามีสภาพการเงินที่ดีอยู่

·       ส่วนทุนมีผลกำไรสะสมมากแสดงถึงความมั่งคั่ง  ถ้าขาดทุนมากแสดงว่าประสบปัญหาในการดำเนินงาน

2.      การอ่านงบกำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ  ให้ดูแต่ละรายการที่แสดงความสามารถในการทำกำไรว่าเกิดจากส่วนใดรายได้ หรือค่าใช้จ่ายและต้นทุนขาย

3.   การอ่านงบกระแสเงินสด  ให้ดูการใช้จ่ายเงินว่า มีความถูกต้องในแต่ละกิจกรรม หรือมีการใช้ไม่เหมาะสมหรือไม่ เช่น มีการกู้ยืมเงินระยะสั้น มาลงทุนในสินทรัพย์ไม่หมุนเวียน ถือว่าเป็นกิจกรรมการจัดหาเงินทุนที่ไม่ถูกต้อง เนื่องจาก สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน ใช้ระยะนานกว่าจะทำให้คืนทุนได้ จึงควรมีการพิจารณาในการกู้ยืมเงินระยะยาว หรือจัดหาเงินทุนด้วยวิธีอื่น โดยให้คำนึงถึงต้นทุนทางการเงินที่ต่ำที่สุด